Wacław II Przemyślid (urodzony 6 października 1289 roku, zamordowany w Ołomuńcu na Morawach, 4 sierpnia 1306 roku) herb
Syn Wacława I (II) Przemyślida króla czeskiego i polskiego i Jutty (Guty) Habsburżanki, córki Rudolfa I Habsburga króla niemieckiego.
Król Węgier i Chorwacji jako László (Władysław) V od 27 sierpnia 1301 roku do 9 października 1305 roku. Król Czech i morgrabia Moraw jako Venceslas (Wacław) III i król Polski jako Wacław (Venceslas) II od 21 czerwca 1305 roku do 4 sierpnia 1306 roku. Margrabia Moraw od 1305 roku do 1306 roku.
5 października 1305 roku przypuszczalnie w Brnie (Morawy) poślubił Wiolę (Elżbietę) Piastównę (urodzona w Cieszynie, między 1287 a 1291 rokiem, zmarła 21 września 1317 roku), córkę Mieszka I Piasta, księcia cieszyńskiego i nieznanej z imienia księżniczkę (zapewne Grzymisławy) Piastównej.
Władca prywatnie.
Ambitny ojciec planował dla syna wspaniałą przyszłość. Wacław II był zdolnym i wykształconym młodzieńcem. Znał czeski, węgierski, niemiecki i łacinę. Nie potrafił jednak po przejęciu władzy opanować młodzieńczych wybryków i nie wykazywał się dojrzałością. W otoczeniu Wacława panowały dość swobodne obyczaje. Często odbywały się pijatyki kończące się wyprawami do miasta "na dziewczęta". Polityczne posunięcia króla nie były jednak pozbawione rozsądku. W 1298 roku ojciec zaręczył dziewięcioletniego Wacława z córką Andrzeja III węgierskiego, Elżbietą, dziedziczką ostatniego z Arpadów. Drugą żoną Wacława II była córka księcia cieszyńskiego, Elżbieta Wiola. Z małżeństwa zawartego w 1305 roku król nie zdążył doczekać się potomstwa. W 1306 roku zginął zamordowany ciosami noża przez najemnego żołnierza. Nie wiadomo, kto był rzeczywistym autorem tej zbrodni. Morderca zginął w czasie ucieczki, a inni żołnierze zrabowali mienie króla.
Być może Wacław III (Władysław V) pozostawił naturalną córkę: Elżbietę. Dawniejsza literatura czyniła ją nieślubną córką Wacława II (co sugeruje dokument fundacyjny opactwa w Pustimeř, zwący ją "rodzoną siostrą" biskupa ołomunieckiego Jana Volka), obecnie ze względów chronologicznych część badaczy widzi w niej raczej naturalną córkę jego syna. Urodziła się przypuszczalnie między majem a październikiem 1305 roku (jeśli jej ojcem był Wacław II miało to miejsce przed roku 1288) i była dzieckiem kalekim ("słabego ciała"). Początkowo cysterka w Pohledzie, 9 stycznia 1332 roku zezwolono jej na przeniesienie się do zgromadzenia benedyktynek pw. św. Jerzego w Pradze, a w 1340 roku objęła godność przełożonej w nowopowstałym klasztorze benedyktynek w Pustimeř na Morawach. Zmarła przed czerwcem 1347 roku w swoim opactwie, gdzie zapewne została również pochowana.
Działalność publiczna.
Słabe zdrowie Wacława II, które kiedyś stanowiło dla Habsburgów nadzieję na zdobycie po nim sukcesji, doprowadziło go w końcu do śmierci w wieku 34 lat. Zmarł na gruźlicę 21 czerwca 1305 roku.
Nowym królem Czech i Polski został 16-letni Wacław III. W sierpniu 1305 roku zawarł pokój z Albrechtem Habsburgiem. Również relacje z poprzednim władztwem młodego monarchy, Węgrami, zaczęły się uspokajać, gdyż 9 października 1305 roku w Brnie zrezygnował z korony węgierskiej na rzecz kuzyna, księcia dolnobawarskiego Ottona III Wittelsbacha.
Otworzyło to Wacławowi drogę do interwencji w Polsce, gdzie sytuacja zaczęła układać się fatalnie. Usamodzielnili się książęta kujawscy. Sandomierszczyznę i większość ziemi krakowskiej opanował Władysław "Łokietek", zaś do Wielkopolski wkroczyły konkurujące ze sobą oddziały księcia głogowskiego Henryka III i księcia wrocławsko-legnickiego Bolesława III Rozrzutnego. Właściwie tylko dzięki wzajemnej rywalizacji Piastów rządy czeskie w Polsce nie uległy jeszcze całkowitej likwidacji.
By uratować swoją władzę nad Polską, Wacław III wszedł w kontakty z Krzyżakami i Brandenburgią. Nie widząc szans utrzymania w swoich rękach odległego Pomorza Gdańskiego, zdecydował się układem z 8 sierpnia 1305 roku odstąpić to terytorium Brandenburgii, w zamian za bliższą Czechom Miśnię. Ostatecznie układ nie wszedł w życie, ale fakt kupczenia częścią dziedzictwa nie przyniósł Wacławowi nowych zwolenników.
Wacław II panował na terenie Polski bardzo krótko, około roku. Prawdopodobnie, zaabsorbowany utrzymaniem władzy na Węgrzech, nie był w tym czasie ani razu w Polsce. Objął tron polski jako prawowity dziedzic, większość ziem polskich uznawała go za swego władcę. W 1301 roku, po śmierci Andrzeja III, króla Węgier, zgodnie z planami ojca, Wacław został wybrany władcą Węgier, a następnie koronowany przez arcybiskupa Kalocsa 27 sierpnia 1301r. w Bazylice Koronacyjnej w Szekesfehervar (Białogrodzie Królewskim). Korona nie przyszła mu jednak łatwo, gdyż do tronu mieli również pretensje popierani przez papieża Andegawenowie. Sytuacja ta wywołała wojnę domową ze stronnikami Karola Roberta Anjou. Konflikt ten nie doprowadził do realnego zwycięstwa Przemyślidów.
Młody król sprawował władzę pod opieką arcybiskupa Jana, kanclerza węgierskiego oraz biskupa krakowskiego Jana Muskaty. Jego panowanie na Węgrzech było nieustanną walką ze zwolennikami, popieranego przez papieża, Karola Roberta. Jego ojciec, króla polski Wacław I, interweniował nawet zbrojnie na rzecz syna w 1304 roku. Gdy w 1305 roku król Wacław I umiera, jego syn, Wacław II, król Węgier, został spadkobiercą korony czeskiej i polskiej. Oddalił doradców ojca, a jego najbliższymi współpracownikami zostali kanclerz Piotr Angeli i rycerz Rajmund z Lichtenburga.
Pierwsze posunięcia polityczne młodego króla były dość rozsądne. Ponieważ skarb był kompletnie wyczerpany wielką polityką i wojnami, Wacław zastawił majątki królewskie. Ułożył stosunki z królem rzymskim, Albrechtem Habsburgiem, zawierając z nim pokój w 1305 roku. W tym samym roku zrzekł się trudnego do utrzymania tronu węgierskiego. Dobrze wydał też za mąż siostrę, rozszerzając wpływy czeskie w Karyntii i Tyrolu. Duże kłopoty miał Wacław II z uregulowaniem spraw w Polsce. Jego rywal, Władysław "Łokietek", opanowując już w 1304 roku Wiślicę, Sandomierszczyznę i prawdopodobnie Kraków, usadowił się mocno w Małopolsce. "Łokietka" popierali książęta kujawscy.
Rozejm w Toruniu nie rozstrzygnął sprawy ostatecznie. "Łokietek" zachował przewagę w Małopolsce, zaś Wielkopolska pozostała przy Wacławie III. Król traktował to porozumienie jako tymczasowe i przygotowywał wyprawę do Polski. Małżeństwo z Piastówną, Elżbietą Wiolą, córką księcia cieszyńskiego, miało wzmocnić jego pozycję w Polsce. Błędem politycznym było szukanie sojuszników do walki o władzę w Polsce wśród Krzyżaków i w Brandenburgii. Przemyślidzi już wcześniej wykorzystywali Krzyżaków do obrony swych pozycji na Pomorzu Gdańskim (w walce z książętami rugijskimi). W 1305 roku na mocy układu z Brandenburgią, Wacław II przekazał jej Pomorze Gdańskie w zamian za pomoc w walce o władzę w Polsce. Prawdopodobnie układ ten nie wszedł w życie. W praktyce na Pomorzu rządził ród Święców, pełniący funkcję starostów. Jednak wieść o porozumieniu Wacława z Brandenburczykami nie przysporzyła mu zwolenników.
W 1306 roku w Polsce panował chaos. Do Wielkopolski wkroczył książę Henryk Głogowski, książę Bolesław Wrocławski zajął Kalisz, a "Łokietek" miał przewagę w Małopolsce. W Krakowie i w niektórych grodach Kujaw i Wielkopolski utrzymywały się załogi Wacława II. Wacław II ruszył z wojskami do Polski opanować sytuację. Zatrzymał się w Ołomuńcu na Morawach. Tam, w czasie poobiedniego odpoczynku został zasztyletowany (1306 rok). Tragiczny los Wacława II zamknął okres panowania prastarej dynastii Przemyślidów na tronie czeskim i ułatwił Władysławowi "Łokietkowi" przejęcie władzy w Polsce.
Wiosną 1306 roku realna władza Wacława w Polsce skurczyła się do kilku ośrodków nieopanowanych jeszcze przez krążące po kraju oddziały Władysława "Łokietka", Henryka Głogowskiego i Bolesława "Rozrzutnego" i jasne stało się, że tylko interwencja zbrojna może ten stan zmienić.
Nigdy do niej nie doszło. Przygotowującego się do wyprawy na Polskę Wacława III zaskoczyła śmierć. 4 sierpnia 1306 roku, gdy król odpoczywał wdomu komornika morawskiego Albrechta ze ternberka w morawskim Ołomuńcu, przypuszczalnie za sprawą odsuniętych od rządów panów czeskich. Mordu dokonał rycerz Konrad z Botenstejnu, który zadał Wacławowi trzy ciosy mieczem.
Nigdy nie dowiedziano się na czyje zlecenie działał morderca, gdyż ten, natychmiast po schwytaniu został zabity. Oskarżenia kierowane w kierunku króla niemieckiego Albrechta Habsburga, Władysława "Łokietka", czy też odsuniętych od władzy możnych czeskich, na zawsze muszą więc pozostać w sferze przypuszczeń. Zwłoki Wacława przewieziono do Zbrasławia pod Pragą i złożono u boku jego ojca w tamtejszym klasztorze cysterskim. Z jego śmiercią wygasła dynastia Przemyślidów w Czechach.
O koronę czeską rozgorzała wojna między zwolennikami księcia Henryka Karynckiego, szwagra zamordowanego, oraz królem niemieckim Albrechtem I "Jednookim" Habsburgiem, w wyniku której na tronie praskim został osadzony syn tego ostatniego, książę austriacki Rudolf.
Po kilku nieudanych kampaniach zbrojnych, Wacław III w 1304 roku powrócił do Pragi pod naciskiem króla niemieckiego Albrechta Habsburga, który zagroził Wacławowi II najazdem na Czechy. Po ucieczce z Węgier we wrześniu 1305 roku Wacław III ostatecznie zrzekł się praw do Korony św. Stefana na rzecz Ottona Bawarskiego. Nagliły go, bowiem sprawy w samych Czechach związane ze śmiercią ojca i przejęciem po nim tronu. Rozpoczął swoje rządy w Czechach od usunięcia doradców poprzedniego króla i mianowania na ich miejsce nowych, młodych i mniej doświadczonych.
Pochowany jest w kościele cysterskim św. Jakuba w Zbraslavie (Praga).
Bilans panowania.
Niełatwo jest jednoznacznie ocenić rządy Wacława II. Panował bardzo krótko, nie można obciążać go za katastrofę imperium, którą w znacznym stopniu przygotował jego ojciec, Wacław I. Dwie kwestie zasługują jednak na uwagę. Po pierwsze skutki układu Wacława II z Brandenburgią okazały się fatalne. Po drugie w związku z wygaśnięciem starej dynastii czeskiej,kierując się prawem dziedzictwa po Wacławach, wszyscy pretendenci do tronu w Pradze (Habsburgowie, Luksemburgowie), rościli również pretensje do władzy na ziemiach polskich.
Jako król zaczął prowadzić hulaszcze życie. Doprowadziło to w krótkim czasie do utraty kontroli nad Wielkopolską na rzecz książąt śląskich i Małopolski na rzecz Władysława I Łokietka. Sprawą polską Wacław III zaczął się interesować dopiero w październiku 1305 roku kiedy pojął za żonę Wiolę Elżbietę, księżniczkę oświęcimską.
W porozumieniu z Zakonem Krzyżackim oraz margrabią brandenburskim zamierzał opanować Polskę. W tym celu w lecie 1306 roku rozpoczął przygotowania do zbrojnej interwencji. Plany przerwała nagła śmierć króla w Ołomuńcu. Zamach, którego sprawcą miał być rycerz Konrad z Dotensteinu, a także niewyjaśniona zagadka inspiratorów królobójstwa przerwały rządy Przemyślidów i wygaśnięcie królewskiej linii dynastii.
Przypuszcza się, że z nieznaną kobieta zapewne miał lub jego ojciec Wacław I - córkę:
Elżbieta (urodzona przed 5 października 1305 roku, zmarła przed czerwcem 1347 roku), do 1332 roku przebywała w klasztorze benedyktynek w Pohled (Frauenthal); od 1332 roku - po uzyskaniu stosownej zgody papieża Jana XXII, mniszka w klasztorze benedyktynek Św. Jerzego w Pradze; od 1340 roku opatka w klasztorze benedyktynek w Pustiměř.
Żródła:
Multimedilana Encyklopedia Władców Polski.
Nagły konic dynastii
WACŁAW II w "Dzieje Polski.pl"
potomstwo naturalne władców w "Poczet.com"